De beperkte aansprakelijkheid
Vennootschappen met een volkomen rechtspersoonlijkheid zoals bv. de NV of de BV voorzien in de beperkte aansprakelijkheid van de aandeelhouders. Deze beperkte aansprakelijkheid zorgt ervoor dat de vennootschapsschuldeisers zich maar kunnen verhalen op de gedane inbreng door de aandeelhouders. Zij kunnen m.a.w. niet aan het privévermogen van de aandeelhouders. De rechtspersoonlijkheid zorgt als het ware voor een afbakening tussen het vermogen van de vennoten en het vermogen van de vennootschap.
De autonomie van de natuurlijke persoon
Wanneer we de natuurlijke persoon daartegenover plaatsen, is het uitgangspunt totaal anders. Een natuurlijke persoon beschikt over de wilsautonomie over haar vermogen. Een natuurlijke persoon heeft het genot en het recht om op de meest volstrekte wijze over haar goederen te beschikken. Deze autonomie kan uiteraard zijn impact hebben op haar schuldeisers, maar desalniettemin blijft het vertrekpunt de vrije beschikking. Als schuldeiser kan men hier op zich weinig tegen inbrengen, tenzij er handelingen gesteld zijn met het oog op de bedrieglijke benadeling van de verhaalsmogelijkheden van de schuldeiser.
De reden waarom aan de natuurlijke persoon een grote wilsautonomie wordt verleend over haar vermogen is gelegen in het feit dat wanneer de natuurlijke persoon haar schuldeisers zou verarmen, zij ook zichzelf zou verarmen aangezien deze maar beschikt over één vermogen. Er is als het ware geen muur zoals deze wel aanwezig is in de vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid.
Aandeelhouders en hun bevoorrechte positie
Men zou kunnen stellen dat de aandeelhouders van een vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid zich in een bevoorrechte positie bevinden: enerzijds oefenen zij de volledige controle uit over het vennootschapsvermogen en plukken ook de vruchten van een goed beheer bij winstuitkeringen maar anderzijds staan zij maar beperkt in voor de gevolgen van hun (wan)beheer. Bij een slecht beheer van de vennootschap zullen de gevolgen zich maar beperken tot een daling van de waarde van hun aandelen, meer niet.
Het is dan ook niet ondenkbaar dat er hierbij een risico gepaard gaat van opportunistisch handelen in het nadeel van de schuldeisers aangezien de gevolgen voor de aandeelhouders zelf maar beperkt zijn tot hun inbreng.
Dit risico wordt nog groter indien een vennootschap opgesplitst is in meerdere rechtspersonen. De – beoogde – insolvabiliteit van één entiteit van de vennootschapsgroep zal uiteindelijk maar een beperkt gevolg van waardevermindering voor de aandeelhouders met zich meebrengen. Op die manier wordt de beperkte aansprakelijkheid nog beperkter dan ze al is.
Naast de oprichting van meerdere rechtspersonen is er nog een andere manier om de beperkte aansprakelijkheid te beperken of quasi volledig uit te hollen nl. bij een artificiële vermogenssplitsing. Dit laatste houdt in dat een aantal goederen, zoals bijvoorbeeld een intellectueel eigendomsrecht, die essentieel zijn voor de continuïteit van de onderneming worden ondergebracht in een aparte entiteit dewelke uit de insolvabiliteit wordt gehouden. Wanneer andere entiteiten van de groepsvennootschap insolvabel worden dan zal dit voor de aandeelhouders geen drastische gevolgen hebben aangezien hun belangrijkste goederen verpakt zitten in een andere entiteit waar de schuldeisers niet aan kunnen. Dit toont aan dat de beperkte aansprakelijkheid van de aandeelhouders quasi volledig wordt uitgehold.
Om de schuldeisers niet in de kou te laten staan, is er bijgevolg nood aan beschermingstechnieken voor de schuldeisers van vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. In een volgende blog zal Blienberg Advocaten hierop ingaan.